Hoàng Kim Việt: Xe 3 bánh Innocenti Lambro

Để giải quyết ứ đọng lưu thông trong thành phố do vận tốc di chuyển không đồng bộ của các phương tiện chuyên chở công cộng. Nằm trong chương trình thay thế các xe ngựa thồ trên đường phố Sài Gòn vào năm 1965, chính phủ Việt Nam Cộng Hoà đã ra sắc lệnh khuyến khích những người chạy xe ngựa chuyển qua lái xe Lambro 3 bánh - bằng cách cho học thi miễn phí bằng lái xe do Bộ Công Chánh và Giao Thông tổ chức và cho mua xe Lambro 3 bánh trả góp nhiều kỳ với lải suất nhẹ.

Xe ngựa thồ tại Sài Gòn khoảng năm 1965

Sơ lược về xe 3 bánh Lambro

Xe Lambro 3 bánh được sản xuất bởi công ty Innocenti tại Ý-đại-lợi. Là một công ty chuyên về sản xuất thép ống trước Đệ nhị thế chiến do ông Ferdinando Innocenti (1891-1966) sáng lập từ năm 1930 và bắt đầu sản xuất thép ống vào năm 1933 dưới tên công ty “Fratelli Innocenti”, trụ sở đặt tại Roma và nhà máy sản xuất tại Milano.

Sau đệ nhị thế chiến, nhu cầu tái thiết quốc gia Ý cần đến nhiều phương tiện chuyên chở vật liệu xây dựng, thiết bị, thực phẩm... trên những đường phố chật hẹp ở nước Ý, có 2 hảng là đối thủ cạnh tranh nhau trong việc sản xuất xe scooter đã chuyển sang mặt trận sản xuất xe 3 bánh: Innocenti (Lambretta) và Piaggio (Vespa).

Đoàn xe Lambro tại thị xã Vũng Tàu

Công ty Innocenti sau trở thành công ty sản xuất nhượng quyền Scooters India Ltd, API và Frambetta ở Ấn Độ vẫn tiếp tục sản xuất xe 3 bánh song song với loại xe scooter nổi tiếng Lambretta được biết nhiều hơn loại xe 3 bánh Lambro. Khởi đầu sau chiến tranh, Innocenti chế tạo kiểu xe 3 bánh 125M (sau trở thành serie A) và sau khi thử nghiệm thành công dựa trên mẩu A, kiểu FB được ra lò vào tháng hai năm 1949 và thực sự là loại xe 3 bánh đầu tiên sản xuất hàng loạt. Lambro được lấy tên từ một dòng sông nhỏ Lambro nối liền với sông Pô trong vùng kỹ nghệ cơ khí Lombardi gần giửa thành phố kỹ nghệ Torino và Milano - xe Lambro được biết nhiều ở Ý dưới tên gọi là xe ‘Furgone’.

Chiếc xe Lambro dùng để chở vủ khí vào Sài Gòn trong trận Mậu Thân 1968

Tất cả các loại xe 3 bánh sản xuất bởi Innocenti đều mang mã số bắt đầu từ chử F như loại xe kiểu FA, FB, FC và FD - loại xe 3 bánh đầu tiên có ca-bin cho người ngồi lái để tránh mưa nắng là kiểu FDC (chử C có nghỉa là cabin - buồng lái). Sau đó dựa trên kiểu FDC, nhiều loại Lambro được đặt tên theo kiểu động cơ và sức trọng tải mà nó có thể chuyên chở được. Xe Lambro 600 có một số mạng buồn bả là chiếc xe cuối cùng được sản xuất bởi công ty Innocenti - Lambretta trước khi nhà máy ở Milano đóng cửa vào năm 1972.

Kiểu xe Lambro 600 cuối cùng sản xuất bởi Lambretta - Innocenti

Ngày nay xe Lambro vẫn còn giử vị thế mạnh trên thị trường xe thực dụng và được sản xuất bởi công ty SIL - Scooters India Limited tại Ấn Độ với tất cả các cổ máy và công cụ sản xuất tháo gở từ nhà máy Milano và lắp ráp dây chuyền sản xuất tại công ty SIL khi công ty nầy mua lại hoàn toàn nhà máy Lambretta vào thập niên 70. Ngoài các loại xe Lambro chạy xăng pha nhớt với động cơ 2-thì, công ty SIL còn chế tạo thêm xe Lambro với động cơ Diesel và có thêm kiểu xe với tay lái vòng tròn như xe ô-tô. Công ty SIL vẩn còn sản xuất một vài kiểu Lambro cổ điển do nhu cầu thị trường cần loại xe vận tải rẻ tiền và thực dụng, ngoài ra công ty còn sản xuất tất cả các món phụ tùng và cơ phận rời cho xe 3 bánh Lambro và xe scooter Lambretta (gọi là Lammy ở Hoa Kỳ).

Vài nét về xe Lambro 550 thông dụng ở Việt Nam

Chiếc Lambro 550 được đặt tên do sức tải của xe được 550 kí-lô chứ không phải là dung tích của động cơ. Dựa trên kiểu Lambro 200 và 450 được lưu thông ở Việt Nam trong những ngày đầu, xe Lambro 550 vẫn dùng động cơ 200cc cải tiến của Lambro 200 và bộ thắng của xe dùng dây cáp trên chiếc 200 được thay thế bởi hệ thống thủy lực trên cả 3 bánh xe phù hợp với sức máy gia tăng mặc dù vận tốc tối đa không thay đổi ở 62 ki-lô-mét/giờ.

Brochure quảng cáo xe Lambro 550A

Sự khác biệt bên ngoài của chiếc Lambro 550 và 200 là bóng đèn chính ở đầu cabin lái: xe 200 với 1 đèn ở chính giửa và xe 550 với 2 đèn song song ở hai bên.

Thùng xe Lambro 550 được nối dài ra so với những kiểu trước đó với 1.420mm chiều dài và 1250mm chiều rộng, xe thùng có mái với chiều cao nguyên thủy là 1015mm và dung tích 2,2 mét khối. Thùng xe Lambro ở VN được chế tạo trong nước để phù hợp với nhu cầu chở khách với mái tôn che mưa nắng và chở được từ 10 đến 14 người.

Brochure quảng cáo xe Lambro 550N

Khi đem ra khuyến mãi chiếc Lambro 550, công ty Innocenti đã dựa vào khẩu hiệu “sức tải nhiều hơn con voi” với hình họa một con voi bị gió thổi bay. Chiếc Lambro 550 được rất nhiều quốc gia xử dụng trong đó có tất cả 17.000 chiếc Lambro 550 được xử dụng ở Thổ-nhỉ-kỳ và Việt Nam.

Lambro 550
Năm Sản xuất :	Tháng tám 1965 - Tháng chạp 1967
Số lượng sản xuất tại Ý:	34,766
Dung tích máy :	198cc
Nòng pít-tông / khoảng cách xy-lanh	66 x 58mm
Bộ chế hoà khí	Dell'orto SH 1/20
Hộp số	4 số tiến trước, 1 số lui sau
Mả lực	9.2hp @ 4,800rpm
Tốc độ tối đa	62kph / 38mph
Vòng bánh xe	4.50 x 10
Mức tiêu thụ xăng	16kpl / 45mpg
Trọng lượng	375 - 385kg / 826.73 - 848.77lb
Mầu	Trắng, xám
Sức tải	550 kí-lô

Xe Lambro 600 và Lambro India

Kiểu hiện nay được sản xuất bởi SIL gần 20 năm qua với máy xăng, bộ chế hoà khí Mikuni hoặc máy Diesel. Tại Âu Châu vẫn còn nhiều nơi xử dụng xe Lambro 600 hoặc Piaggio 3 bánh Ape.

Thay thế xe Lambro 550 ở Việt Nam

Năm 1972, chính phủ VNCH đã bắt đầu khuyến khích thay loại xe Lambro 550 bằng loại xe 4 bánh nhẹ chạy đường dài, kiểu xe được các bác tài Lambro ưa chuộng là chiếc Daihatsu Hi-Jet Cab động cơ 4-thì, 356cc nhập cảng từ Nhật Bản.

Xe Daihatsu Hi-Jet kiểu đầu tiên nhập vào VN

Xe Daihatsu Hi-Jet kiểu sau với nhiều tiện nghi hơn, trước 1975

Cách đây vài năm được biết chính phủ CHXHCN Việt Nam chuẩn bị ra nghị định ngăn cấm lưu thông các loại xe 3 bánh tự chế ở các thành phố lớn. Nay thì hình như đã tạm hoãn và chưa biết khi nào lại sẽ áp dụng.

Nghỉ mà buồn... ra luật cấm lưu hành xe 3 bánh tự chế thì dễ vì chỉ cần một tờ giấy đánh máy, ký tên, đóng mộc đỏ là xong! Và cho thấy sự vô trách nhiệm của kẻ hạ bút ký tên trên điều luật nầy!

Chính phủ VNCH đã làm truớc đó hơn cả 40 năm về trước với những phương án giải quyết nạn tắt nghẻn lưu thông ở thành phố: cấp bằng lái xe miển phí, mua xe trả góp... Nhìn lại xem cho biết nếu chúng ta thật sự có một chính phủ ‘Vì Dân và Do Dân’ thì phải đặt nó lên hàng đầu trước khi hạ bút ký văn bản: Ta đã tạo điều kiện tốt cho dân sinh sống và kiếm ăn đủ chưa? - CẤM thì dễ, TẠO ĐIỀU KIỆN TỐT ĐẸP mới là chuyện khó và cần phải làm trước khi đi đến quyết định, đó mới thật sự là một chính phủ có trách nhiệm ‘Do Dân và Vì Dân’.